ویندوز سرور (Windows Server) چیست؟ همه چیز درباره سیستم‌عامل مایکروسافت

اگر می‌پرسید ویندوز سرور چیست، باید بدانید که این سیستم‌عامل مجموعه‌ای تخصصی از مایکروسافت است که به‌طور اختصاصی برای سرورها، مدیریت متمرکز شبکه، ذخیره‌سازی داده‌ها و اجرای برنامه‌های سازمانی طراحی شده است. برخلاف ویندوز دسکتاپ، ویندوز سرور امکاناتی مانند Active Directory و Hyper-V را برای مدیریت هزاران کاربر و منابع به‌صورت یکپارچه فراهم می‌کند. برای آشنایی کامل با ۷ کاربرد کلیدی، نسخه‌های مختلف و تفاوت‌های آن با ویندوز عادی، ادامه این مقاله را مطالعه کنید.

ویندوز سرور چیست؟

ویندوز سرور مجموعه‌ای از سیستم‌عامل‌های مایکروسافت است که به‌طور اختصاصی برای سرورها طراحی شده‌اند. این سیستم‌عامل از مدیریت در سطح سازمانی، کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، ذخیره‌سازی داده‌ها، اجرای برنامه‌ها و ارتباطات پشتیبانی می‌کند. در واقع این‌طور می‌توان گفت که ویندوز سرور یک سیستم‌عامل پیشرفته در سمت سرور است که امکان ارتباط و به‌اشتراک‌گذاری منابع میان کامپیوترها و دستگاه‌های مختلف را در شبکه داخلی یک شرکت فراهم می‌کند.

برخلاف ویندوز دسکتاپ که کاربران عادی روی لپ‌تاپ یا کامپیوتر شخصی از آن استفاده می‌کنند، Windows Server برای مدیریت منابع شبکه، میزبانی وب‌سایت‌ها، ذخیره‌سازی اطلاعات، اجرای پایگاه‌های داده و پشتیبانی از نرم‌افزارهای سازمانی طراحی شده است.

تاریخچه انتشار ویندوز سرور

اولین نسخه ویندوز سرور با نام Windows NT 3.1 Advanced Server در سال ۱۹۹۳ عرضه شد. با گذشت زمان، این محصول برای پاسخگویی به نیازهای مدرن سازمانی توسعه یافت و نسخه‌های محبوبی همچون Windows Server 2003، 2008، 2016 و 2019 را شامل شد. جدیدترین نسخه این سیستم‌عامل، Windows Server 2022 است.

مایکروسافت، ویندوز سرور را در نسخه‌ها و ویرایش‌های مختلف عرضه کرده است تا متناسب با نیازهای مختلف کاربران، از شرکت‌های کوچک گرفته تا دیتاسنترهای عظیم باشد. نسخه‌های اصلی ویندوز سرور، عبارت‌اند از:

• Standard Edition: مناسب برای زیرساخت‌های فیزیکی، سازمان‌های کوچک و متوسط. پشتیبانی از تعداد محدود ماشین مجازی؛
• Datacenter Edition: مخصوص محیط‌های بزرگ مجازی‌سازی‌شده. پشتیبانی نامحدود از ماشین‌های مجازی؛
• Essentials Edition: نسخه‌ای سبک و مقرون‌به‌صرفه برای کسب‌وکارهای کوچک (حداکثر 25 کاربر و 50 دستگاه)؛
• Hyper-V Server: نسخه‌ای رایگان برای مجازی‌سازی خالص، بدون رابط گرافیکی؛
• Nano Server (ویژه Windows Server 2016): نسخه‌ای فوق‌سبک برای محیط‌های ابری و بدون رابط کاربری.

انواع نسخه‌های ویندوز سرور( Windows Server)

حال که می‌دانید ویندوز سرور چیست، دانستن در مورد انواع نسخه‌های آن خالی از لطف نیست. در ۱۶ سال گذشته، مایکروسافت تقریباً هر چهار سال یک نسخه اصلی و هر دو سال یک نسخه فرعی از ویندوز سرور عرضه کرده است. نسخه‌های فرعی معمولاً با پسوند R2 مشخص می‌شوند. در ادامه به معرفی نسخه‌های مهم ویندوز سرور می‌پردازیم:

• Windows Server 2000: مایکروسافت در این نسخه، نام “NT” را حذف کرد تا بر قابلیت‌های جدید ویندوز تأکید کند. این نسخه شامل قابلیت‌هایی مثل پشتیبانی از XMP و امکان ساخت صفحات سرور فعال (ASP) بود. همچنین نسخه‌های ویژه‌ای مانند Advanced Server و Datacenter Edition برای محیط‌های سروری عرضه شد؛
• Windows Server 2003: اولین نسخه‌ای که مایکروسافت آن را به‌عنوان بخشی از خانواده NT عرضه کرد، نسخه 2003 و هدف اصلی آن، کاهش نیاز به راه‌اندازی مجدد سیستم بود. کاربران می‌توانستند آپدیت‌ها را بدون ری‌استارت نصب کنند. ویژگی دیگر این نسخه، تعریف نقش‌های سرور (مثل DNS) بود. نسخه‌های مختلف این سیستم، شامل Standard، Advanced و Datacenter بودند؛
• Windows Server 2008: نسخه 2008، سومین نسخه از ویندوز سرور بود که بهبودهای مهمی در Active Directory، خدمات شبکه و پشتیبانی نرم‌افزاری داشت. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های جدید، معرفی Microsoft Hyper-V بود که امکان ساخت ماشین‌های مجازی (VM) را فراهم می‌کرد. همچنین ابزارهایی مانند Event Viewer و Server Manager معرفی شدند تا کنترل بیشتری به مدیران سیستم بدهند؛
• Windows Server 2008 R2: این نسخه به‌روزرسانی ویندوز 2008 و مبتنی بر ویندوز 7 بود و سیستم را به محیط 64 بیتی منتقل کرد. از جمله قابلیت‌های جدید، می‌توان به DirectAccess و BranchCache برای دسترسی بهتر کاربران از راه دور اشاره کرد؛
• Windows Server 2012: پنجمین نسخه ویندوز سرور با چهار ویرایش Foundation، Essentials، Standard و Datacenter، نسخه 2012 بود. این نسخه شامل امکانات جدیدی مانند مدیریت آدرس‌های IP، نسخه به‌روزشده Hyper-V، Task Manager جدید، نسخه‌های بهبودیافته PowerShell و Server Core و فایل‌سیستم جدیدی به‌نام ReFS بود. مایکروسافت این نسخه را به‌عنوان Cloud OS معرفی کرد تا با فناوری‌های ابری رقابت کند؛
• Windows Server 2012 R2: این نسخه در سال 2013 عرضه شد و قابلیت‌های نسخه 2012 را گسترش داد. تغییرات در سرویس‌های شبکه و پروتکل‌های امنیتی در این نسخه انجام شد و ابزارهایی مثل PowerShell DSC برای مدیریت بهتر پیکربندی شبکه معرفی شدند. همچنین امکانات ذخیره‌سازی و اشتراک‌گذاری فایل‌ها بهبود یافتند؛
• Windows Server 2016: هفتمین نسخه ویندوز سرور که هم‌زمان با ویندوز 10 توسعه یافت، نسخه 2016 بود. در این نسخه، Nano Server، سروری کم‌حجم با رابط کاربری محدود که امنیت بالایی دارد و Network Controller برای مدیریت متمرکز دستگاه‌های شبکه‌ای معرفی شدند. پشتیبانی از containerها و رمزگذاری در Hyper-V هم افزوده و این نسخه با دو ویرایش Standard و Datacenter عرضه شد؛
• Windows Server 2019: محبوب‌ترین نسخه ویندوز سرور که در اکتبر 2018 منتشر شد، نسخه 2019 بود. از قابلیت‌های کلیدی آن، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• Windows Admin Center: برای مدیریت متمرکز سرورها و ابزارهای پیکربندی و پایش عملکرد؛
• Hyper-Converged Infrastructure (HCI): برای مدیریت بهتر خدمات مجازی؛
• Microsoft Defender ATP: حفاظت پیشرفته در برابر تهدیدهای سایبری مدرن، شناسایی رفتار مشکوک، جلوگیری از تغییرات غیرمجاز و پاسخ‌دهی خودکار به حملات.
• Windows Server 2022: در ویندوز سرور ۲۰۲۲ بر یکپارچگی با فضای ابری هیبریدی، خدمات کانتینر (Container Services) و ویژگی‌های امنیتی پیشرفته مانند Credential Guard و Hypervisor-protected Code Integrity تأکید شده است.

بیشتر بخوانید: مقایسه سرور مجازی ساعتی و ماهانه

ویژگی‌ها و کاربردهای ویندوز سرور

ویندوز سرور مجموعه‌ای از خدمات را برای مدیریت شبکه و منابع در اختیار سازمان‌ها قرار می‌دهد. برخی از رایج‌ترین کاربردهای آن، شامل موارد زیر هستند:

Active Directory (دایرکتوری فعال)

Active Directory یک سرویس دایرکتوری برای مدیریت متمرکز دامنه است. این سرویس یک نقطه مرکزی برای مدیریت منابع شبکه، حساب‌های کاربری، رمزهای عبور و تنظیمات امنیتی فراهم می‌کند.

AD با فراهم‌کردن دسترسی کنترل‌شده به منابع، راه‌اندازی خودکار کاربران و اعمال سیاست‌های دقیق، مدیریت کاربران و منابع را ساده می‌کند. همچنین از پروتکل‌های LDAP و Kerberos برای احراز هویت استفاده می‌کند که امنیت و مقیاس‌پذیری بالایی را فراهم می‌کنند؛ برای مثال، یک شرکت می‌تواند با استفاده از AD، راه‌اندازی سیستم‌های کارکنان جدید را خودکار، سیاست‌های امنیتی را در همه رایانه‌ها اجرا و دسترسی کاربران را به منابع شبکه به‌طور بهینه مدیریت کند.

Internet Information Services (IIS)

IIS یک وب‌سرور انعطاف‌پذیر و مقیاس‌پذیر است که از پروتکل‌هایی مانند HTTP، HTTPS، FTP، FTPS، SMTP و NNTP پشتیبانی می‌کند. این سرویس بستری امن، قابل‌مدیریت و توسعه‌پذیر برای میزبانی وب‌سایت‌ها فراهم می‌کند.

یک فروشگاه اینترنتی می‌تواند از IIS برای مدیریت ایمن میلیون‌ها تراکنش استفاده و با ایجاد معماری مقیاس‌پذیر، تجربه‌ای سریع و قابل‌اطمینان برای مشتریان فراهم کند.

Hyper-V

ویندوز سرور با Hyper-V به مدیران امکان ایجاد و مدیریت محیط‌های مجازی را می‌دهد. کسب‌وکارها می‌توانند چند ماشین مجازی (VM) را روی یک سرور فیزیکی اجرا کنند تا استفاده بهینه از سخت‌افزار و کاهش هزینه‌ها حاصل شود.

این فناوری برای تجمیع سرورها، محیط‌های تست و توسعه و بازیابی پس‌از فاجعه بسیار مفید است. Hyper-V از ایجاد دیسک، شبکه و ماشین‌های مجازی پشتیبانی و مهاجرت زنده بدون قطعی را فراهم می‌کند.

Windows PowerShell

PowerShell یک برنامه مدیریت پیکربندی پیشرفته از مایکروسافت و شامل یک خط فرمان و زبان اسکریپت‌نویسی سطح بالا است. مدیران سیستم می‌توانند با PowerShell کارهای پیچیده مدیریتی را خودکار کنند، پیکربندی‌ها را انجام دهند و گردش کارها را روی دستگاه‌های محلی و از راه دور ساده‌سازی کنند.

Windows Server Update Services (WSUS)

WSUS به سازمان‌ها کمک می‌کند تا آخرین به‌روزرسانی‌های امنیتی و نرم‌افزاری محصولات مایکروسافت را حتی بدون نیاز به اتصال به اینترنت نصب کنند. مدیران شبکه می‌توانند به‌صورت متمرکز این به‌روزرسانی‌ها را مدیریت کنند و مصرف پهنای باند شبکه را کاهش دهند.

Server Manager

Server Manager یک کنسول مدیریتی است که چند نقش و ویژگی سرور را در محیط ویندوز سرور تجمیع می‌کند. این ابزار، نمایی یکپارچه از وضعیت سرورها و امکانات مدیریت متمرکز را فراهم می‌کند.

File and Storage Services

ویندوز سرور قابلیت‌هایی مانند Storage Spaces برای تجمیع منابع ذخیره‌سازی و Data Deduplication برای بهینه‌سازی فضای ذخیره را فراهم می‌کند. همچنین ویندوز سرور از پروتکل‌های فایل پیشرفته مانند NFS و SMB پشتیبانی می‌کند که امکان اشتراک‌گذاری سریع و ایمن فایل‌ها را بین سیستم‌عامل‌های مختلف فراهم می‌کند.

Microsoft Management Console (MMC)

MMC یک رابط استاندارد برای میزبانی ابزارهای مدیریتی است. با آن می‌توان ابزارهایی برای مدیریت سخت‌افزار، نرم‌افزار یا اجزای شبکه ایجاد، ذخیره و اجرا کرد. همچنین از کنسول‌های سفارشی‌سازی‌شده برای مدیریت محلی و راه دور پشتیبانی می‌کند. یک متخصص IT می‌تواند از MMC برای نظارت بر سیاست‌های امنیتی، بررسی عملکرد سیستم و رفع مشکلات شبکه از یک مکان مرکزی استفاده کند.

Security (امنیت)

ویندوز سرور دارای دیواره آتش یکپارچه و قابلیت‌های امنیتی پیشرفته‌ای مانند رمزنگاری BitLocker و کنترل دسترسی مبتنی بر نقش پویا است. همچنین از شبکه‌سازی نرم‌افزارمحور (SDN) برای خودکارسازی و ایمن‌سازی عملیات شبکه پشتیبانی می‌کند.

Remote Desktop Services (RDS)

RDS به کاربران اجازه می‌دهد از راه دور به اپلیکیشن‌ها و دسکتاپ‌هایی که روی سرور میزبانی می‌شوند، دسترسی پیدا کنند. این ویژگی از پیکربندی‌های متنوع پشتیبانی می‌کند تا سازمان‌ها بتوانند محیط‌های کاری مجازی و ایمن را برای کاربران در هر مکانی فراهم کنند. RDS راهکاری ایدئال برای محیط‌های کاری ترکیبی یا کاملاً از راه دور است.

مزایا و معایب ویندوز سرور

از مزایای ویندوز سرور، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• محیط آشنا برای کاربران ویندوزی؛
• پشتیبانی گسترده از نرم‌افزارها؛
• یکپارچگی با محصولات مایکروسافت، مانند Azure، SQL Server و Exchange؛
• پشتیبانی از مجازی‌سازی و محیط‌های ابری؛
• رابط کاربری گرافیکی (GUI) در کنار قابلیت‌های خط فرمان (PowerShell).

اما این سیستم عامل معایبی هم دارد که عبارت‌اند از:

• هزینه لایسنس بالا نسبت به برخی سیستم‌عامل‌های متن‌باز؛
• نیاز به سخت‌افزار قدرتمند در نسخه‌های بالا؛
• گاهی پیچیدگی در پیکربندی‌های پیشرفته؛
• آسیب‌پذیری بیشتر نسبت به لینوکس، اگر به‌درستی تنظیم نشود.

تفاوت ویندوز سرور با دسکتاپ چیست؟

ممکن است این سؤال پیش بیاید که چرا از ویندوز دسکتاپ (مانند ویندوز 10 یا 11) به‌جای ویندوز سرور استفاده نکنیم؟ تفاوت‌های کلیدی این دو در اهداف و عملکرد آن‌هاست که در جدول زیر می‌توانید آن‌ها را مشاهده کنید:

ویژگی‌ها	ویندوز دسکتاپ	ویندوز سرور
هدف اصلی	استفاده روزمره شخصی	مدیریت شبکه و منابع
تعداد کاربران قابل‌پشتیبانی	محدود	هزاران کاربر
نرم‌افزارهای پیش‌فرض	Office، Edge و غیره	Active Directory، IIS، DNS
پشتیبانی از سخت‌افزار	سخت‌افزار عمومی	سخت‌افزار حرفه‌ای و سروری
قابلیت‌های شبکه	محدود	بسیار گسترده
مجازی‌سازی	محدود	Hyper-V و پشتیبانی کامل

سرور ویندوز مناسب چه کسانی است؟

Windows Server انتخابی عالی برای سازمان‌ها، شرکت‌ها، ادارات دولتی و کسب‌وکارهایی است که نیاز به مدیریت مرکزی منابع شبکه دارند. این سیستم‌عامل برای سناریوهای زیر بسیار مناسب است:

• شرکت‌هایی که از چند کامپیوتر در شبکه استفاده می‌کنند و نیاز به کنترل متمرکز دارند؛
• کسب‌وکارهایی که وب‌سایت یا نرم‌افزار تحت وب دارند؛
• مدیران شبکه‌ای که به راهکارهای امنیتی، مجازی‌سازی و پشتیبان‌گیری نیاز دارند؛
• سازمان‌هایی که از Active Directory برای مدیریت کاربران استفاده می‌کنند؛
• کسب‌وکارهایی که قصد توسعه خدمات مبتنی بر Azure را دارند.

سخن پایانی

در پاسخ به سؤال «ویندوز سرور چیست؟» می‌توان گفت که این سیستم‌عامل، قلب تپنده بسیاری از شبکه‌ها و زیرساخت‌های فناوری اطلاعات در سراسر جهان است. اگر در حوزه IT فعالیت می‌کنید یا به‌دنبال راه‌اندازی یک شبکه امن و پایدار هستید، آشنایی با Windows Server برای شما ضروری است.

منبع +++